Vatandaşın en kıymetli gündemi market-pazar fiyatları… Herkes “nasıl oluyor da tarlada 3 TL olan portakal, sofraya gelene kadar 9 TL’ye çıkıyor” diye soruyor. Bir kilo portakalın Antalya’dan İstanbul’a gelirken katettiği 726 kilometre yolda geçen tedarik zincirine adım adım bakalım.
BİRİNCİ ARTIŞI TÜCCAR YAPIYOR
Antalya’da Finikeli çiftçi ektiği portakalı ekim ve mayıs ortasında topluyor. Eserin taşınması, depolanarak koruma edilmesi, tasnif edilip pazarlanması için bir tüccara muhtaçlık duyuyor. Çiftçi ürettiği portakalın kilosunu 3 TL’ye tüccara satıyor.
İşte sonrasında portakalın başına gelenler ve rafa uzanan seyahatte 3 katı fiyata çıkışı;
FAHİŞ FİYAT VURGUNUNU DEŞİFRE OLDU
Tüccar, defter tutan mükellef olduğu için çiftçinin kamuya ödeyeceği yüzde 2 gelir vergisi stopajı ve yüzde 1’lik Bağ-Kur kesintisini de hesaba katıyor. Çiftçinin 10 ton (10.000 kg) portakalı için el sıkışılıyor.
BİRİNCİ DURAK ANTALYA HALİ
Tüccar, Antalya halindeki kurulcu (ürünü komite karşılığında satan kişi) aracılığıyla portakalın kilosunu KDV hariç 3.3-3.5 TL’den sevkiyatçıya (komisyoncudan aldığı eseri öbür toptancı hallerindeki komitecilere göndererek komite bedeli karşılığında sattıran gerçek ya da hukuksal kişilere) satıyor. Kurulcu hem tacire, hem de sevkiyatçıya fatura kesiyor.
Komitecinin sevkiyatçıya kestiği faturada eser bedeli üzerinden yüzde 1 oranında hesaplanan hal rüsumu (Sebze ve meyve ticaretinde malları satın alanlarca toptan satış bedeli üzerinden belediye yahut işletmelere ödenen meblağ) ve toplam meblağ üzerinden yüzde 1 oranında hesaplanan KDV de var. Kurulcu fiyatını ve yüzde 18 komite KDV’sini hesaplayarak, kelam konusu meblağları sevkiyatçıdan tahsil ediyor.
SEVKİYATÇI 5 TL’YE ANLAŞIYOR
Sevkiyatçı, İstanbul halindeki kurulcu ile kiloda KDV hariç 5 TL’den anlaşıyor. Antalya’dan İstanbul’a nakliye sırasında portakal yüzde 10 fire veriyor, 9 bin kilograma iniyor. Haldeki kurulcu portakalı markete pazarlıyor. Sevkiyatçı Antalya’dan İstanbul’a nakliye bedeli de ödüyor. Ayrıyeten komisyoncuya mal satış bedeli üzerinden komite bedelini ve KDV’sini ödüyor. Portakal markete girerken yüzde 10 daha fire veriyor. Geriye 8.100 kilogram eser kalıyor. Böylelikle, tarladan portakal, 72.900 TL’lik bir mali kıymete ulaşıyor. Tüketicinin sofrasına kilosu KDV dâhil 9 TL fiyattan geliyor.
İŞTE ZİNCİRİN HALKALARI
Çiftçi-tüccar-Antalya Hali’ndeki komisyoncu- Sevkiyatçı-İstanbul Hali’ndeki Komisyoncu-Market-Tüketici
ARACILARIN HİSSESİ YÜZDE 45’İ BULUYOR
Merkez Bankası’nın blogunda, 2017’de meyve zerzevat fiyatları arttığında tedarik zincirindeki komite oranlarıyla ilgili ayrıntılı bir araştırma yayınlandı. Araştırmada, tarladan çıkan domatesin en son tüketiciye ulaşana kadar kaç el değiştirdiği anlatıldı. Toplam paha içinde aracıların hissesinin yüzde 45 düzeyinde olduğuna dikkat çekildi.
ÇİFTÇİNİN CEBİNE YARISI GİRMİYOR
Araştırma bulgularına nazaran, tedarik zinciri içinde tüccar yüzde 7.79, Antalya Hali’ndeki kurulcu 4.57, sevkiyatçı 9.78, İstanbul Hali’ndeki komiteci 6.33, nakliyeci 3.51 oranında komite alıyor. Marketçiye de toplam kıymetin yüzde 13.45’i kalıyor. Toplam mali pahanın içinde çiftçinin aldığı (vergiler dahil) yüzde 43.07. Hal rüsumu, komitecilerin, nakliyecilerin ödediği ve mal bedelinden verilen KDV dahil yüzde 11.5’lik de vergi hissesi var.
SÜTE 1 AYDA YÜZDE 44 ARTIRIM
Vatandaşın cebine göz diken fırsatçılar bu kere süt eserlerine el attı. Peynir, tereyağı, yoğurt ve kaymaktaki artırımlar, çiğ süt fiyatlarındaki artış oranını katladı. 1 ayda yüzde 44’e varan fiyat artışı yaşandı.
Gıdada fırsat artırımları, süt eserlerine de sıçradı. Çiğ süt fiyatlarında yeni yılla birlikte yapılan yüzde 21’lik artışı fırsat bilenler, fahiş artırım düğmesine bastı. Peynir, tereyağı, yoğurt ve kaymakta, çiğ süt fiyatlarındaki artış oranını katlayan artırımlar görüldü. Eserlerin market fiyatlarındaki son 1 aylık değişimler incelendiğinde, etiketlerde yüzde 44’e varan yükseliş olduğu ortaya çıktı.
NASIL DEĞİŞTİ?
Market raflarında 1 ay evvel 600 gramlık tost kaşarı 24,95 liraya satılırken, birebir eser şimdi 35,95 liralık etiket fiyatıyla tüketicilerle buluşuyor. 1 ayda 500 gramlık tereyağı 32,75 liradan 45,50 liraya, 200 gramlık kaymak 11,45 liradan 16 liraya, 300 gramlık eski kaşar 21,95 liradan 29,90 liraya yükselmiş durumda.
REAKSİYON YAĞIYOR
Tüketiciler fahiş zamlara tepki gösterirken; fiyat artışlarının satışlara da olumsuz tarafta yansıdığı ifade ediliyor. Sektör yetkilileri, yüksek zam yapan firmalar olduğu gibi, kimi marketlerin de süt eserlerinde fiyatları yukarıya çektiğini belirtiyor.
SOĞUK DEPO ATAĞI
Gıda fiyatlarındaki oynaklığın önlenmesi için önümüzdeki periyotta pek çok önlem hayata geçirilecek. Dönemsel fiyat dalgalanmalarının asgariye indirilmesini sağlayacak soğuk depo zincirleri ile yüksek fiyat artışlarını dengeleyici bir öge olarak teknolojik örtü altı üretim ile çağdaş sulama sistemleri desteklenecek. Sertifikalı tohum, gübre, ilaç, elektrik ve mazot takviyesinin tıpkı ve nakdi olarak çiftçilere sağlandığı, bu kapsamdaki girdilere yönelik finansmanın çiftçilere avans olarak faizsiz halde verildiği kontratlı üretim sistemi kademeli olarak uygulanacak. Münavebeli ekim programı oluşturulacak.
Kaynak: Haber7
