Fas’ın İsrail ile ilgileri olağanlaştırma mutabakatı imzalamakla kârlı mı çıkacağı yoksa bundan ziyan mı göreceği tartışılıyor.
Uzmanlar olağanlaşma muahedesi sonrası kâr-zarar hesabı yapmak için şimdi kâfi bilgi olmamakla birlikte ortada birbirinden çok farklı ekonomiler olduğuna dikkati çekiyor.
Fas Hükümdarı 6. Muhammed 10 Aralık 2020’de İsrail ile münasebetlerin “en yakın zamanda” kurulacağını açıklamış, akabinde Fas ile İsrail, 22 Aralık 2020’de diplomatik bağların olağanlaştırılması kapsamında 4 mutabakat imzalamıştı.
Faslı ekonomist Necib Aksabi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Fas ile İsrail ortasında bugüne kadar resmi bir ekonomik ilgi olmadığını söyledi.
Kâr ve ziyanı kestirim edebilmek için şimdi yeni dataların netleşmediğini söz eden Aksabi, şu an yalnızca istişareler ve temasların olduğunu, memleketler arası kabul gören bir muahede bulunmadığını ve Rabat’ta imzalananın yalnızca genel yönelimler ve yeterli niyet beyanından ibaret olduğunu lisana getirdi.
Aksabi, “Fas ile İsrail ortasında ticari münasebetler olduğunu herkes biliyor, lakin bunlar açıklanmıyor. Örneğin tarımda 1980’lerin başından beri iş birliği var. Fas, İsrail eserlerini ithal ediyor.” diye konuştu.
– BİRBİRİNDEN ÇOK FARKLI EKONOMİLER
Kâr ve ziyanla ilgili ise Aksabi, “Fiili olarak karşılaştırdığımızda kendimizi büsbütün farklı iki iktisat ile karşı karşıya buluyoruz. İsrail iktisadı büyüklük olarak Fas iktisadının dört katını temsil ediyor.” dedi.
İsrail’in yaklaşık 400 milyar dolar, Fas’ın ise 115 milyar dolar gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYİH) sahip olduğunu aktaran Aksabi, kişi başına düşen GSYİH’nin de İsrail’de 40-45 bin dolar, Fas’ta ise yaklaşık 3 bin dolar olduğunu söyledi.
Aksabi, bu göstergelerin, iki taraf ortasında ekonomik münasebet gerçekleşmesi halinde gelişmiş bir ülkenin gelişmemiş bir ülkeyle münasebeti örneğiyle karşılaşılacağını ortaya koyduğunu tabir etti.
– “FAS, İSRAİL’İN PAZARI HALİNE GELECEK”
Faslı ekonomist, “İsrail’in Fas’a ihraç edecek malı var. İsrail, bilgi ve bilim açısından katma kıymeti yüksek ihracata ve kıymetli ticari kıymete sahip. Lakin Fas’ın İsrail’e ihraç edecek malı yok. Hasebiyle Fas, İsrail’in pazarı haline gelecek, öbür bir şey değil. Fas’ın İsrail ile kârlı bir ekonomik alakasının hayalini kurmamalıyız, zira gerçek durum İsrail ile ticaretin bir tedarikçi ve bir müşteri bağlantısı olacağını gösteriyor.” sözlerini kullandı.
Aksabi, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Turizmin canlanacağını söylüyorlar. Natürel ki bu mümkün ve esasen daha evvel de vardı. Lakin artık İsraillilerin Fas’a gelişleri kolaylaşacak. Evvelden Fas’a 70 bin turist geliyordu, bu sayı 200 bine ulaşabilir.”
– “İLİŞKİLER BİRTAKIM ALANLARDA TECRÜBELERİN TRANSFERİNİN ÖTESİNE GEÇMEYEBİLİR”
Faslı ekonomist El-Mehdi Ofakir de İsrail ile tam teşekküllü ekonomik bağlantılar hakkında konuşmak için şimdi erken olduğunu lisana getirdi.
Mevcut şartlar göz önüne alındığında iki ülke ortasında ekonomik ilgilerin ufkundan kelam etmenin sıkıntı olduğunu kaydeden Ofakir, biraz beklemek gerektiğini ve daha büyük bir tahlile götürebilecek güçlü siyasi sinyaller olabileceğini aktardı.
Ofakir, “Coğrafi uzaklık açısından tam ekonomik münasebetlerin varlığına inanmaktan kaçınmalıyız. Alakalar birtakım alanlarda tecrübelerin transferinin ötesine geçmeyebilir.” diye konuştu.
– “BEKLENEN KÂRA GÜVENMİYORUM”
Rabat’taki 5. Muhammed Üniversitesinde öğretim vazifelisi Ömer el-Kettani ise Fas için zararın kârdan daha kıymetli olduğunu belirtti.
Birinci olarak Fas’ın İsrail’i tanımama unsurunu kaybedeceğini, yararının ise ABD’nin Batı Sahra’yı tanıması olduğunu ve bunun ülkeye ekonomik, siyasi ve tahminen de askeri yararı olabileceğini kaydeden Kettani, şunları söyledi:
“Ekonomik yarar çok kolay olacak, lakin büyük yatırımların Fas’ın Batı Sahrasına ulaşacağına dair bir tıp gururlanma ve inanç var. Ancak beklenen kâra güvenmiyorum. Zira onlarca yıl evvel tarım alanında Fas-İsrail iş birliği gerçekleştiğinde Fas domatesine ziyan veren makus bir hastalığı ithal ettik. Fas domatesi hâlâ İsrail’in bize ithal ettiği hastalığın problemlerini yaşıyor, bu nedenle ülke dışında birçok pazarı kaybettik.”
Eski ABD Lideri Donald Trump, Fas ile İsrail’in bağları olağanlaştırma muahedesine vardığının açıklanmasıyla eş vakitli olarak Batı Sahra’da Fas’ın hakimiyetini tanıdıklarına dair bir bildirge imzaladığını duyurmuştu.
Kaynak: Haber7